Photo
Lịch-Sử Cộng-Ðồng Công-Giáo Việt-Nam Tại Montréal
1975-1977: Những ngày đầu tha hương. Từ Ðại Chủng Viện Sherbrooke đến nhà thờ Saint François Solano.

Grand Seminar de Montreal
Sau khi Saigon thất-thủ và Miền Nam Việt-Nam rơi vào ách Cộng-sản, đồng-bào Việt-Nam nói chung và người Công-giáo nói riêng ồ-ạt tìm đủ mọi phương-tiện để trốn thoát ra nước ngoài. Họ được đưa đến các trại tạm trú ở các đảo Guam và lục địa Hoa-Kỳ hoặc Hương Cảng như một số trên chiếc tầu Truờng Xuân. Từ các trại đó từ giữa tháng 5 – 1975, hàng ngàn người đã được thâu nhận vào Canada. Lúc đầu, người tỵ nạn được Bộ Di trú sắp xếp cho tạm trú tại Hôtel Queen’s, đường Peel, Montréal gần một tháng, sau đó chuyển sang Motel Bocage ở Longueuil độ một tuần, rồi tản mác đi các nơi.

Canada là một xứ dân chúng có một truyền thống sùng đạo từ lâu đời và thành- phố Montréal được mệnh-danh là "đô- thị tháp chuông" vì khắp nơi đều có nhà thờ. Các đồng-bào tỵ-nạn người Công-giáo không thiếu nơi xem lễ, song hầu hết ai ai cũng nhớ nhung, mơ tưởng đến những nghi-thức phụng-vụ Việt-Nam. Lúc đó ở Montréal, có cha Phanxicô-Xavier Trần-Tử-Nhãn, cựu bề trên Tỉnh Dòng Chúa Cứu Thế Việt-Nam: trước biến-cố tháng 4 – 1975, Ngài đi công tác tại nước ngoài rồi bị kẹt, phải ở lại Canada. Ngài lo chung cho dân tỵ-nạn, và giáo-dân xin Ngài đến làm lễ các ngày Chúa Nhật. Ngài chấp-thuận và đầu tiên đến làm lễ tại Hôtel Queen’s, sau đó thu xếp để có lễ Chúa Nhật cho giáo-dân tại nguyện đường của Ðại-chủng-viện Montréal, số 2065 đường Sherbrooke Ouest. Lúc đầu, có khoảng độ 20 người dự lễ, như các gia đình ông bà Phạm Xuân Huy, Nguyễn-Bá Ðính, Mai-Xuân Tý, các bà Nhi, Hai Vàng, Khoái, các ông Trần-Quang-Du, Nguyễn-Văn Quang, Nguyễn Công... Sau đó, dần dần người nọ báo tin cho người kia, số người tham-dự tăng dần, lên đến bốn năm chục, trong số có các gia đình trẻ Phan-Huy Minh, Nguyễn Vy-Khanh, Ðào Công Sơn, ... Lễ Giáng-sinh 1976 được cử hành tại nhà nguyện Ðại-chủng-viện với sự có mặt của người Việt Công-giáo và ngoài Công-giáo và có phát quà cho trẻ em. Eglise Saint Francois Solano

Một số thanh-niên, thiếu nữ hiểu biết nhạc được anh Phạm Văn Hiếu mời gọi, qui tụ lại để hát lễ, tạo thành những nhân tố đầu tiên của Ca-đoàn Ðức-Mẹ Hằng Cứu Giúp sau này. Ðồng-bào tỵ-nạn cảm thấy ấm lòng trong những buổi gặp mặt, hội họp nhau hiệp-dâng Thánh Lễ, như vậy và vô-hình-dung Cộng-đồng Công-giáo Việt-Nam tại Montréal được phôi-thai từ đó. Như trên đã nói, Cha Trần-Tử-Nhãn không những chỉ lo cho giáo dân có thánh Lễ các ngày Chúa Nhật, mà thời kỳ đầu, Ngài còn lo lắng chung cho người tỵ-nạn Việt-Nam, và với sự cộng tác của một nữ-tu người Canada do Toà Tổng-Giám-Mục chỉ-định, Ngài đã giúp đỡ dân chúng rất nhiều cả về phương-diện vật-chất lẫn tinh-thần.

1977 – 1978: Từ nhà thờ Saint-François Solano đến nhà thờ Saint-Sacrement.
Sanctuaire du Saint Sacrement
Vì còn phải lo cho việc Dòng, nên Cha Trần-Tử-Nhãn thường phải đi vắng, mỗi lần ít nhất cũng một hai tháng. Trong thời-gian Ngài vắng mặt, vì không có lễ Việât-Nam, nên giáo-dân cử người đến gặp Cha Nguyễn-Gia-Ðệ, lúc đó đang làm phó xứ tại Nhà Thờ Saint- Francois-Solano số 3730, Dandurand, Montréal để xin Ngài làm lễ tiếng Việt-Nam cho họ. Cha Ðệ liền thu xếp và đã được Cha sở là Cha Gérard Lamarche vui vẻ đồng-ý để có một lễ cho giáo-dân Việt-Nam mỗi Chúa-Nhật từ 10g00 đến 11g00 tại Nhà thờ Saint-Francois- Solano, trong khi cha Trần-Tử-Nhãn đi vắng. Năm 1978, Cha Nhãn đi vắng hầu cả năm, nên thời-gian đó, giáo dân tới dự lễ tại đây mỗi ngày một đông, và dịp lễ Giáng-sinh, giáo-dân tổ-chức mừng lễ đông đảo, sầm uất, có cả cuộc phát quà Sinh-nhật cho trên 200 trẻ em. Cha sở G.Lamarche rất cảm-phục tinh-thần đoàn-kết và lòng đạo-đức của người công-giáo Việt-Nam và có làm tờ phúc-trình lên Toà Tổng-Giám-Mục. Ngài rất đồng-ý để người Việt-Nam cứ tiếp-tục có lễ tại giáo-xứ Saint-Francois-Solano, hơn thế nữa, muốn thành-lập Cộng-đồng Công-giáo Việt-Nam tại đây cũng được. Nhưng sau khi thảo-luận, giáo-dân cũng như hàng giáo-sĩ nhận thấy địa điểm này không tiện lợi cho sự di chuyển: xa métro, xa xe bus và xa cả trung-tâm thành-phố.

Sau cùng Cha Antôn Ðặng-Văn-Phương (phó xứ tại Nhà thờ Saint-Benoit, Montréal) được đề-cử đi tìm địa-điểm, và Nhà thờ Saint-Sacrement đã được sự đồng ý của mọi người. Liền ngay đó, Cha Nguyễn-gia-Ðệ được các linh-mục Việt-Nam cử đến thương-thuyết với các cha Dòng Saint-Sacrement: Ngài đã gặp Cha Bề trên Nhà Dòng là Cha Laurent Béliveau, và sau khi được sự niềm nở chấp-thuận của Cha Bề trên cũng như của các cha Dòng, Cha Paul Ðệ đã tới làm lễ các ngày Chúa-Nhật, lúc 10g00 sáng tại Nguyện-đường ở "sous-sol" Nhà thờ Saint-Sacrement, số 500 đường Mont-Royal.

Như trên đã nói, Cha Trần-Tử-Nhãn thường phải đi Mỹ và Âu châu lo cho việc dòng, nên không đủ thời giờ giúp đỡ giáo-dân như ý muốn nên cuối cùng, sau khi bàn tính thảo luận, Ngài đã cùng với Cha Paul Nguyễn-gia-Ðệ đến Tòa Tổng-Giám-Mục, và trước mặt Ðức Cha Lafontaine, Giám-Mục phụ-tá, đại-diện cho Ðức TGM Paul Grégoire và cha Mario Paquette, Phó Chưởng-Ấn đặc-trách các Cộng-đồng công-giáo các sắc tộc, Cha Trần-Tử-Nhãn đã xin được miễn trách-nhiệm lo cho giáo-dân Việt-Nam. Ðức cha Lafontaine chấp-thuận và có ý cử Cha Nguyễn-Gia-Ðệ thay thế. Cha Ðệ xin vâng lời với điều kiện là được nghỉ khi đến tuổi về hưu và nếu có một linh-mục Việt-Nam nào sẵn sàng (disponible) thì xin Tòa Tổng-Giám-Mục cử vị đó thay thế. Ðức Cha Lafontaine đồng-ý và sau đó, ngày 3-10-1979, Ðức TGM Paul Grégoire ký giấy bổ-nhiệm Cha Paul Nguyễn-gia-Ðệ làm Tuyên-úy cho Cộng-đồng người Công-giáo Việt-nam tại Montréal.

1979: Cộng-đồng Công-giáo Việt-Nam tại Montréal được chính thức thành lập.
Lich Su
Sau khi nhận Văn-thư bổ-nhiệm của Tòa Tổng-Giám-Mục, Cha Paul Nguyễn-Gia-Ðệ từ giã giáo xứ Saint- Francois-Solano, và xin một phòng tại Dòng Saint-Sacrement ở 4450 Saint-Hubert, để cho gần Nguyện-đường.

Cộng-đồng Công-giáo Việt-Nam Montréal được thiết-lập theo quy-luật của Giáo-hội.

Ngày 09-11-1979, Ðức TGM Paul Grégoire ký văn-thư chính-thức thiết-lập Cộng-đồng Công-giáo Việt-Nam tại Montréal theo quy luật của Giáo-hội, với danh xưng là "Mission Catholique Vietnamienne Bienheureux André Trung"

Ngày Chúa Nhật 11-11-1979 sau đó được Cộng đồng chọn để chính thức ra mắt. Ðức Tổng-Giám-Mục đã đích thân tới cắt băng khánh thành bức ảnh Chân-Phúc Anrê Trung và chủ-sự Thánh Lễ đại-trào, với sự đồng-tế của:

- Ðức Ông Ivanhoše Poirier, Ðặc-trách hàng giáo-sĩ địa-phận Montréal,
- Ðức Ông Mario Paquette, Ðặc-trách các Cộng-đồng Công-giáo Sắc-tộc tại địa-phận,
- Cha Bề trên Cả Dòng Tên,
- Cha Bề trên Dòng Saint-Sacrement,
- Các cha Thừa-sai (Missionnaires Rue du Bac, Paris),
- Các Cha Dòng Chúa Cứu Thế,
- Các Linh-mục Việt-Nam.

Buổi lễ đã được cử-hành hết sức trang trọng trước sự hân-hoan của mọi người. Các giáo-hữu bồi hồi xúc-động khi cảm thấy từ đây, ở nơi tha-hương đất khách, mình có được một "giáo-xứ riêng", nhất là khi nghe Cha Paul Nguyễn-Gia-Ðệ, "Cha sở" đầu tiên của Cộng-đồng, trong bài chào mừng Ðức Tổng-Giám-Mục và bài giảng nói : "Buổi lễ ngày hôm nay làm chúng con tưởng nhớ đến dân Israel khi xưa, trong lúc bị lưu đầy, đã ngồi trên bờ sông Babylon khóc nhớ Sion. Ngày nay, trên bờ sông Saint-Laurent, chúng con may mắn hơn vì được hưởng sự an ủi của Ðức Cha. Ðức Cha đã đến hồi sinh nơi chúng con tinh-thần can-trường và đức Tin mạnh mẽ, không gì lay chuyển nổi của hơn 100.000 vị tử đạo, là tổ-tiên chúng con..." Ngài nói tiếp với cộng-đồng: "Giáo-hội Việt-nam được xây dựng trên sự bách-hại, và ngày nay, vẫn chưa được hưởng sự bình-an, và cần phải noi theo gương sáng của các vị Tử-đạo... Trong tinh-thần liên đới chặt-chẽ của Giáo-hội và hiệp-thông với các Thánh, tôi xin anh chị em cùng chung lời cầu nguyện". Cũng cần nhắc tới việc Buổi Lễ có sự tham-dự của nhiều vị trong chính-quyền, đặc-biệt của Linh Mục Jacques Couture, Bộ-trưởng Bộ Di-trú đi cùng với ông J. Larivière và rất đông các thân-hữu người Canada. Sau Thánh-Lễ, mọi người cùng tham-dự buổi tiếp-tân chia vui với Cộng-đồng.

Cộng-đồng Công-giáo Việt-nam tại Montréal được chính-phủ thừa-nhận.

Sau khi đã thiết-lập Cộng-đồng Công-giáo Việt-Nam tại Montréal theo quy-luật của Giáo-hội, Tòa Tổng-Giám-Mục lại chiếu theo Ðiều 19 của đạo luật về các vị Giám-Mục công-giáo Roma, xin Chính-phủ Québec thừa-nhận tính cách pháp-nhân của Cộng-đồng.

Ngày 28-11-1979, Chính-phủ Tỉnh-bang Québec, do ông René Lévesque làm Thủ-tướng, đã ban-hành Quyết-định thừa nhận "Cộng-đồng Công-giáo Việt-Nam tại Montréal là một Hiệp-hội có mục đích tôn-giáo, giáo-dục và bác-ái, được thiết-lập theo quy-chế đạo-luật về các Vị Giám-Mục Công-giáo Rôma (L.R.Q. Chương E. 17).

Quyết-định này được đăng-ký ngày 13-2-1980 (Libro 1538 Folio 127) và Cộng-Ðồng Công-giáo Việt-Nam tại Montréal có tư-cách pháp-nhân, một sự-trạng họa-hiếm đối với những người di-cư tỵ-nạn tại các quốc-gia trên thế-giới. Vinh-dự lớn lao này sở dĩ có được là nhờ có sự giúp đỡ tận tình của Ðức Ông Mario Paquette và là một đặc-ân của Ðức Cha Paul Grégoire, Tổng-Giám-Mục Ðịa-phận.

Tương lai của Cộng-đồng.
Welcome to the church
Trong "Lá thư ngỏ" đề ngày 08 – 11 – 1987, Cha Joseph Nguyễn văn Mai, Linh-mục Quản-nhiệm Cộng-đồng công-giáo Việt-nam vùng Montréal, đã viết "Sau tám năm, Cộng-đồng chúng ta vẫn còn ở trong tình-trạng tạm-bợ lúc đầu. Nơi phụng-tự hiện thời của chúng ta tuy là một địa-điểm lý-tưởng, song vẫn là "tình-trạng ở thuê" và đã giới-hạn rất nhiều các sinh-hoạt của cộng-đồng.. Tình-trạng này khiến tất cả những ai có tâm-huyết và thiết-tha đến tương lai của dân-tộc phải băn khoăn lo ngại..."

Riêng trong Bản tường-trình của Hội-đồng Quản-trị do vị đại-diện của Hội-đồng đọc trong ngày lễ Kỷ-niệm 8 năm thành-lập Cộng-đồng có nói : "Chúng tôi tha-thiết kêu gọi sự tham-gia tích-cực và đông đảo của đồng-bào ta, để sớm có một nơi thờ phượng và cơ-sở, không phải chỉ cho chúng ta ngày nay, mà còn cho các thế-hệ con cháu mai sau nữa.. Tương-lai của Cộng-đồng ta là sự nối kết những thành-quả trong quá khứ để xây-dựng và mở mang Nước Chúa, cùng quyết-tâm trong tinh thần hiệp-nhất thực-hiện cho kỳ được một ngôi Thánh-đường của người Công-giáo Việt-nam tại Montréal". Năm 1992, đặc-xứ Các Thánh Tử Ðạo Việt Nam Montréal dời về thuê nhà thờ giáo xứ Saint-Philippe. Từ năm 1995, cha Quản-nhiệm, Hội-đồng Quản-trị và Ủy Ban Vận động Tạo Dựng Cơ-Sở đẩy mạnh việc tạo mãi thánh-đường, nghiên cứu nhu cầu tìm giải pháp thay thế "tình-trạng ở thuê".

Giấc mơ và hy vọng của Cha Quản nhiệm Nguyễn Văn Mai và của Cộng đồng đã trở thành sự thực. Ngày 16-11-1998, CÐCGVNVM đã được Tòa Giám Mục ký bàn giao nhà thờ và cơ sở nhà xứ của giáo-xứ Saint-Philippe. Giao kèo (bail) đã được Ðức cha Anthony Mancini đại diện Toà Giám-mục và Quỹ Tương-trợ Giáo-xứ địa phận Montréal (Fonds d'entraide paroissiale de Montréal) và cha Quản-nhiệm Joseph Nguyễn Văn Mai đồng ký (đức ông Mario Paquette, Phó Chưởng-Ấn đặc-trách các Cộng-đồng công-giáo các sắc tộc và hai vị thuộc HÐQT làm nhân chứng).

Giao kèo là 10 năm (từ 1-11-1998 đến 31-10-2008) và có thể được gia hạn (hay xóa bỏ). Giao-kèo với giá trượng trưng $1 một năm nhưng Cộng đồng có trách nhiệm bảo-quản, sửa chữa. bảo hiểm và điện sưởi như là chủ nhân. Lúc đầu giáo-xứ Saint-Philippe vẫn sử-dụng cơ-sở và nhà thờ miễn phí nhưng đến gần đây thì giáo-xứ phải đóng cửa và Cộng đồng vẫn để giáo dân của giáo-xứ cũ dâng lễ cuối tuần vào mỗi chiều thứ Bảy. Ðến năm 2008, cộng đồng đã gia-hạn giao kèo thêm 5 năm.