Ronald Rolheiser, 2019-04-22

Chúng ta phải hướng mắt về đâu? Nhìn lên, nhìn xuống, hay chỉ nhìn vào con đường chúng ta đang đi?

Linh đạo cũng có nhiều dạng: Linh đạo Hướng thượng, Linh đạo Hướng hạ, và Linh đạo Dưỡng nuôi, và mỗi cái đều quan trọng.

Linh đạo Hướng thượng là những linh đạo mời gọi chúng ta luôn nỗ lực vì những gì cao hơn, những gì cao cả hơn, những gì mở rộng và đưa chúng ta hướng lên vượt trên những đường lối sáo mòn về tâm linh và luân lý mà chúng ta đang sống. Chúng mách bảo chúng ta rằng chúng ta có thể tốt đẹp hơn nữa, chúng ta có thể vượt quá sự bình thường của mình và phá vỡ các giới hạn trong tầm của chúng ta. Chúng mách bảo chúng ta rằng nếu chúng ta mở rộng bản thân đủ thì chúng ta sẽ có thể đi trên mặt nước, trở thành những bậc đại thánh, được cháy bỏng bởi Chúa Thánh Thần, và trải nghiệm ngay đời này những niềm vui thâm sâu của Nước Trời. Những linh đạo này bảo chúng ta rằng sự thánh thiện nằm ở những gì trên cao và chúng ta phải thường xuyên mở mang bản thân hướng đến những mục tiêu cao hơn.

Những linh đạo này có một bản sao thế tục và bản sao đó là cái mà chúng ta thường nghe từ những diễn giả trong lễ tốt nghiệp lúc nào cũng thách thức những người mới tốt nghiệp hãy mơ những giấc mơ lớn, vươn đến các ngôi sao.

Còn nhiều điều phải nói về lời mời này. Nhiều lần trong Tin mừng cũng có dạng thách thức hệt như vậy. Hãy hướng mắt lên: Hãy suy nghĩ rộng, cảm nhận với tâm hồn quảng đại, hình dung mình là con Thiên Chúa và bắt chước sự cao cả của Ngài, hãy để lời dạy của Chúa Giêsu mở mang cho bạn, hãy để tinh thần của Chúa Giêsu lấp đầy lòng bạn, hãy để những lý tưởng cao đẹp mở mang cho bạn.

Nhưng Tin mừng cũng mời gọi chúng ta đến với Linh đạo Hướng hạ. Các Tin mừng mách bảo chúng ta hãy kết thân với hoang mạc, thập giá, tro bụi, từ bỏ chính mình, sự sỉ nhục, bóng tối trong lòng và cả cái chết. Thậm chí là bảo chúng ta đừng chỉ hướng lên trên mà còn phải hướng xuống dưới. Chúng ta trưởng thành nhờ để hoang mạc rèn luyện, nhờ từ bỏ những ước mơ mà ta nâng niu để chấp nhận thập giá, nhờ để sự sỉ nhục trút lên chúng ta đào sâu thêm nhân cách cho ta, nhờ có can đảm để đối diện với những hỗn loạn của chính mình, và thấy bình yên với sự khả tử của mình. Những linh đạo này bảo chúng ta rằng đôi khi nhiệm vụ của chúng ta, về tâm linh và tâm lý, không phải là hướng mắt lên trời, nhưng là nhìn xuống mặt đất, ngồi trong đống tro cô độc và sỉ nhục, đăm đăm nhìn vào hoang mạc vô tận trong lòng mình, và chấp nhận những giới hạn con người cùng sự khả tử của mình.

Không có nhiều bản sao thế tục của dạng linh đạo này (dù bạn có thể thấy được nó trong các tinh túy của tâm lý học và nhân học). Thách thức hướng hạ không phải là điều mà bạn thường nghe nơi các diễn giả trong lễ tốt nghiệp.

Nhưng còn một dòng linh đạo khác, một dòng rất quan trọng, cụ thể là, Linh đạo Dưỡng nuôi. Có những linh đạo mời gọi chúng ta chăm sóc mình cho thích đáng, hiểu được rằng hành trình môn đệ là một cuộc chạy marathon đường dài chứ không phải chạy nước rút, và như thế biết để tâm đến những giới hạn của mình. Không phải ai cũng là những lực sĩ trong đường thiêng liêng, và nếu ta không cẩn thận, thì sự mệt mỏi, khủng hoảng, cô đơn và yếu đuối về tâm thần hay thể lý, có thể khiến ta sụp đổ. Những linh đạo này mời gọi chúng ta cẩn trọng về sự hướng thượng quá hăng hái và sự hướng hạ ngây thơ. Chúng nhắc chúng ta rằng sự cùn mòn, chán chường và nản lòng sẽ xuất hiện, nên chúng ta cần có một ly rượu giải khuây khi cần thiết và sẽ lành mạnh hơn cho chúng ta về mặt tâm linh nếu có một hôm mệt mỏi chúng ta phải dừng lại để xem một bộ phim hài vu vơ, hay một trận bóng thay vì xem chương trình đạo. Chúng cũng bảo chúng ta phải tôn trọng sự thật rằng, vì nhiều khi tâm thần chúng ta mỏng manh dễ vỡ, nên có lúc chúng ta phải tránh những tâm tính hướng hạ. Chúng không phủ nhận rằng ta phải thúc đẩy bản thân vươn đến những đỉnh cao mới và nhiều lúc phải có can đảm đối diện với những hỗn loạn và hoang mạc trong lòng mình, nhưng chúng cảnh báo chúng ta rằng nhiều lúc chúng ta cũng phải xác định sức mình được đến đâu. Những linh đạo tốt không đẩy chúng ta vào một băng chuyền, một con đường chung cho tất cả mọi người, nhưng để tâm đến những gì chúng ta cần để duy trì sinh lực và sự lành mạnh cho cuộc chạy marathon.

Linh đạo Dưỡng nuôi có một bản sao thế tục và chúng ta có thể học được nhiều điều từ việc nền văn hóa của chúng ta nhấn mạnh chuyện duy trì sức khỏe thể lý qua tập thể dục, ăn có chế độ và có những thói quen lành mạnh. Đôi khi trong nền văn hóa của chúng ta, điều này trở nên một chiều và gây ám ảnh, nhưng nó vẫn là một điều mà các linh đạo có thể học hỏi, cụ thể là nhiệm vụ trong đời không phải chỉ là lớn lên và can đảm đối diện với bóng tối và sự khả tử của mình. Đôi khi, nhiều lúc, nhiệm vụ cấp thiết hơn đơn giản chỉ là duy trì sự lành mạnh, ôn hòa và vui vẻ.

Những linh đạo khác nhau nhấn mạnh một hay nhiều điểm khác nhau này, hướng thượng, hướng hạ, hay (ít phổ biến hơn là) dưỡng nuôi, nhưng một linh đạo tốt sẽ nhấn mạnh cả ba: Hướng mắt lên, đừng quên nhìn xuống, và giữ đôi chân vững vàng trên mặt đất.

J.B. Thái Hòa dịch